Ο ΗΠΕΙΡΩΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΡΥΣΟΧΟΟΥ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΔΟΣΙΛΟΓΟΣ 2ο μέρος - Στρατηγός Αθανάσιος Ιωαν. Χρυσοχόου *1 ένας αφανής και λησμονημένος Πραμαντιώτης

Ο ΗΠΕΙΡΩΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΡΥΣΟΧΟΟΥ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΔΟΣΙΛΟΓΟΣ

2ο μέρος -

Στρατηγός Αθανάσιος Ιωαν. Χρυσοχόου *1

ένας αφανής και λησμονημένος Πραμαντιώτης

Γράφει ο Γιάννης Σπ. Βάνας *

απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας 

του Ιονίου Πανεπιστημίου

(*1 Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ''Πράμαντα''

βλ. Γιάννης Σπ. Βάνας ''Αθανάσιος Χρυσοχόου ,ένας αφανής και λησμονημένος Πραμαντιώτης'' , εφ.''Πράμαντα'' , Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2013,αρ. Φύλλου113,σελ.5-7.

Στην παρούσα έκδοση της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Τζουμέρκων (ΙΛΕΤ) ''Τζουμερκιώτικα Χρονικά'' τεύχος 15ο -Ιούνιος 2014- έχουν γίνει διάφορες βελτιώσεις και διορθώσεις).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ο Αθανάσιος Χρυσοχόου γεννήθηκε στην Πράμαντα Ιωαννίνων το 1890 *2. (*2 Σημαντικά βιογραφικά στοιχεία για τον Χρυσοχόου  αντλήθηκαν από την ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=3127. Εκεί βρίσκεται δημοσιευμένο ένα βιογραφικό σημείωμα για τον Αθανάσιο Χρυσοχόου ,το οποίο όπως αναφέρει αυτός που το δημοσίευσε ,το είχε ανακαλύψει στο περιοδικό ''Τότε'' και στο τεύχος 66 και το αναδημοσίευσε σ΄ αυτή την ηλεκτρονική διεύθυνση ).

Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης*3 ( 1850-1921) ,( *3 Για τον Ιωάννη Θ. Χρυσοχόου  βλ. Στ.Φίλος , ''Μνήμες Τζουμερκιωτών Γιατρών και Οδοντιάτρων (1770-2006),Ιωάννινα ,2007, σελ.21) ο γνωστός ιατρός του χωριού , καταγόμενος από το Χαλίκι Ασπροποτάμου ,ο οποίος αποκαλούνταν Ρίγγας.*4 (*4 Το επίθετο του πεθερού του Ιωάννη Ρίγγα , με το οποίο αποκαλούνταν έτσι,επειδή εκείνος δεν άφησε αρσενικούς απογόνους.  Ο Ιωάννης Ρίγγας υπήρξε σημαντικός έμπορος , ο οποίος  ανέπτυξε  έντονες οικονομικές δραστηριότητες με έδρα την Παραμυθιά ,όπου διέμενε τους χειμερινούς μήνες .Τους θερινούς μήνες ανέβαινε στη Πράμαντα ,τόπο καταγωγής του. Η οικία του βρισκόταν στον Κάτω Μαχαλά , όπου και ανηγέρθη με προσωπικές του δαπάνες  ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στη μνήμη του πατέρα του Νικολάου. Βλ. Γ.Αλ.Χρυσοχόου, ''Ελένη Ιωάννου Χρυσοχόου (Νίτσα Ρίγγα) '' εφ. ''Πράμαντα'', Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2000,αρ. φυλ.43, σελ.5)

Μητέρα του ήταν η Ελένη (1861-1929) , η γνωστή Νίτσα.*5   (*5 Η Νίτσα είχε απαχθεί από τη ληστρική συμμορία του Θύμιου Γάκη το 1878 και απελευθερώθηκε κατόπιν καταβολής 3200 λιρών από την οικογένεια της .Βλ.Γ.Αλ.Χρυσοχόου, ''Ελένη Ιωάννου Χρυσοχόου (Νίτσα Ρίγγα) ,ό.π. Σελ.5).

Αδέρφια του ήταν :

ο Νικόλαος , ο οποίος πέθανε σε νηπιακή ηλικία , ο Χρήστος *6 (Τάκης Ρίγγας) ,ιατρός και πρόεδρος της Κοινότητας Πραμάντων (*6 Για τον Χρήστο Ι.Χρυσοχόου βλ.Στ.Φίλος ,''Μνήμες Τζουμερκιωτών Γιατρών και Οδοντιάτρων (1770-2006)'' ,ό.π.σσ.31-32), η Αρτεμισία ,η οποία παντρεύτηκε τον Αθανάσιο Γιαννάκη , ο Αλέξανδρος *7 (Αλέκος),ταξίαρχος εν π.δ.(πολεμική διαθεσιμότητα) (*7 Ο Αλ.Χρυσοχόου συμμετείχε στη μάχη του Καλπακίου ,ως διοικητής 1ου Τάγματος το  οποίο υπαγόταν στο 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων. Η συμβολή του στην απόκρουση των ιταλικών αρμάτων μάχης υπήρξε καταλυτική. Για τη μάχη του Καλπακίου ,βλ.Στ.Φίλος ,''Τα Τζουμερκοχώρια'' β΄έκδοση , Αθήνα , 2000, σσ 169-170.Επιπλέον ,ο Αλ.Χρυσοχόου ,  κατά την Κατοχή συνελήφθη από τους Ιταλούς και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Με  τη  συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943 μεταφέρθηκε από τους Γερμανούς σε αντίστοιχο στρατόπεδο. Απελευθερώθηκε το 1945 από τους Αμερικανούς και επαναπατρίστηκε, Βλ.Εφ.''Πράμαντα'', Μάρτιος-Απρίλιος 2000,αρ.φ.32,σελ.6) και η Βασιλική .

Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο, το Σχολαρχείο Πραμάντων,και το Γυμνάσιο Άρτας.

Το 1908 ενεγράφη στη Νομική Σχολή Αθηνών, αλλά στο τελευταίο έτος των σπουδών του κατετάγη στον Στρατό. Ήταν η εποχή των Βαλκανικών Πολέμων ,όπου και έλαβε μέρος.

Κατά το  τελευταίο έτος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου , το 1918, πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο.

Κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία συμμετείχε με το βαθμό του ιλάρχου*8 [ *8 Στην Ταξιαρχία Ιππικού υπηρέτησε ως διοικητής της 1ης Ίλης του 3ου Συντάγματος  Ιππικού και υπασπιστής της ίδιας Ταξιαρχίας .Το 1922, όταν η Ταξιαρχία αναπτύχθηκε σε Μεραρχία ,μετετέθη στο 3ο Γραφείο της. Η διοίκηση της Μεραρχίας ανετέθη στον υποστράτηγο Ανδρέα Καλλίνσκη και η θέση του επιτελάρχη στον τότε αντισυνταγματάρχη Ιππικού Αλέξανδρο Παπάγο], διατελώντας υπασπιστής του διοικητή του στη Ταξιαρχία Ιππικού *9. [ *9 Σύμφωνα με διηγήσεις του ιδίου ,όταν υπηρετούσε το 1921 στη Μ.Ασία , κάποια μέρα παρουσιάστηκε μπροστά του ο Τσίτσο-Μήτσος, ο οποίος είχε μετάσχει στη ληστρική ομάδα που απήγαγε τη μητέρα του τη Νίτσα ,και άρχισαν τη συζήτηση. Ομολόγησε ότι είχε συμμετάσχει στην απαγωγή και ύστερα από αυτό πέρασε τα ελληνικά σύνορα και από εκεί έφυγε στη Μ.Ασία ,όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα. Όταν αποβιβάστηκε ο ελληνικός στρατός στη Μ.Ασία το 1919, προσέφερε τις υπηρεσίες ρου δίνοντας πληροφορίες για τις κινήσεις των ατάκτων Τουρκικών αποσπασμάτων ( Τσέτες) και άλλες κατασκοπευτικού χαρακτήρα. Βλ. Φίλιππος Κολοβος , ''Η αιχμαλωσία της Νίτσας Ρίγγα'' .περ. ''Χρονικά Πραμάντων '', Ιανουάριος 1974, αρ. φ. 3, έκδοση Αδελφότητας Πραμαντιωτών Αθηνών ''Αγία Παρασκευή''.σελ.19].

Μετά το άδοξο και απροσδόκητο τέλος της εκστρατείας*10 παρέμεινε μόνιμος αξιωματικός του Ιππικού. [*10 Για τη συμμετοχή του Ιππικού και του ιδίου στη Μικρασιατική εκστρατεία βλ.Αθ.Χρυσοχόου , ''το Ελληνικόν Ιππικόν κατά τη Μικρασιατικήν εκστρατεία , 1919-1922'', Αθήναι ,1934].

Μέχρι το 1935 υπηρέτησε ως επιτελικός αξιωματικός .

Διετελώντας καθηγητής στη Σχολή Πολέμου προήχθη στο βαθμό του συνταγματάρχη και υπηρέτησε ως διοικητής Συντάγματος Ιππικού στις Σέρρες και  σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας.

Το 1935 τοποθετήθηκε επιτελάρχης του Γ΄ Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη .

Από τη θέση αυτή μερίμνησε και επέβλεψε την οργάνωση της άμυνας των βορείων συνόρων μας προς την Βουλγαρία και το 1939 προς την Αλβανία.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο1940-41 υπηρετούσε στην ιδία θέση  και στη συνέχεια ανέλαβε καθήκοντα επιτελάρχη του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας ( Τ.Σ.Δ.Μ.). Διοικητές του Τ.Σ.Δ.Μ. Διετέλεσαν οι αντιστράτηγοι:  Ιω.Πιτσίκας (1/06/1940-7/03/1941) και Γ.Τσολάκογλου (7/03/1941-20/04/1941)*11 (*11 Στ.Φίλος,''Τα Τζουμερκοχώρια'',ό.π.σελ.175).

Το Τ.Σ.Δ.Μ. κατέλαβε την Κορυτσά στις 22 Νοεμβρίου 1940.

Στη συνέχεια το Τ.Σ.Δ.Μ., υπό τον Χρυσοχόου και τον Τσολάκογλου , συμμετείχε σε όλες τις μάχες κατά τη γερμανική εισβολή της 6ης Απριλίου 1941*12 ( *12 Για τις μάχες αυτές βλ.Γ.Τσολάκογλου,''Απομνημονεύματα'',Αθήναι,1959,σελ.67 κ.ε.).

Μετά το αδιέξοδο που ακολούθησε σχετικά με το αν πρέπει να υπογραφεί συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, ο Τσολάκογλου μαζί με τον Χρυσοχόου αποφάσισαν να διαπραγματευτούν την τύχη του διαλυόμενου Ελληνικού Στρατού.*13 (*13 Βλ.Γ.Μαργαρίτης, Απρίλιος 1941.' 'Η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα'',Ελλήνων Ιστορικά,τ.11,Τύπος της Κυριακής,Απρίλιος 2013,σσ.121-122). Διαπίστωσαν ότι το παιχνίδι είχε κριθεί προς όφελος των Γερμανών εισβολέων.

Στις 20 Απριλίου , κοντά στο Μέτσοβο, υπογράφηκε η πρώτη εκδοχή της ανακωχής με τον Γερμανό υποστράτηγο Ντήτριχ. Από Ελληνικής πλευράς στόχος ήταν η συνομολόγηση ανακωχής μόνο με τους Γερμανούς ,για να μείνει εκτός παιχνιδιού η Ιταλία, η οποία απαιτούσε προσαρτήσεις ελληνικών εδαφών προς όφελός της.

Ο Τσολάκογλου υπέγραψε δυο ακόμη πρωτόκολλα στα Ιωάννινα και τη Θεσσαλονίκη , στις 21 και στις 23 Απριλίου αντίστοιχα.

Στις 2 Μαΐου απολύθηκαν όσοι Έλληνες στρατιωτικοί είχαν συλληφθεί ως αιχμάλωτοι, ενώ απαγορεύτηκε στα ιταλικά στρατεύματα να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος για αρκετές εβδομάδες. Τελικά εισήλθαν το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου, όταν τα αντίστοιχα γερμανικά αναχωρούσαν για το Ανατολικό Μέτωπο.

Στις 29 Απριλίου ο Τσολάκογλου σχημάτισε την πρώτη κατοχική κυβέρνηση.

Εν τω μεταξύ στις 21 του ίδιου μηνός ανεχώρησαν εσπευσμένα για την Κρήτη ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄, η βασιλική οικογένεια και η κυβέρνηση Τσουδερού .

Η Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες κατοχής : τη γερμανική, την ιταλική και τη βουλγαρική.

Μια από τις λιγότερο γνωστές ενέργειες του Τσολάκογλου , ως κατοχικού πρωθυπουργού πλέον, ήταν αυτή με τις επεκτατικές βλέψεις των Βουλγάρων στη Μακεδονία.

Οι Βούλγαροι , κατά την διάρκεια της γερμανικής εισβολής , εισέβαλαν και προσάρτησαν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη.

Όμως είχαν επεκτατικές βλέψεις και για το υπόλοιπο κομμάτι της Μακεδονίας, το οποίο είχε καταληφθεί από ιταλικά και γερμανικά στρατεύματα.

Αυτό το επεδίωκαν με όλους τους τρόπους , ακόμα και αυτόν της προπαγάνδας, με στόχο την προσέγγιση πολλών Σλαβόφωνων καθώς και Ελλήνων ρευστής εθνικής συνείδησης .

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό τον κίνδυνο , η κυβέρνηση Τσολάκογλου θέσπισε τη θέση του Γενικού Επιθεωρητή Νομαρχιών Μακεδονίας και Θράκης,η οποία υπαγόταν στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας.

Η θέση αυτή αρχικά είχε ασαφείς αρμοδιότητες .

Ανεπισήμως ο ρόλος του επιθεωρητή ήταν να παρακολουθεί και να αντιμετωπίζει τις ανθελληνικές πρακτικές των Βουλγάρων και των Ρουμάνων,όπως η προπαγάνδα στη Μακεδονία.

Τον Ιούλιο του 1941 η κυβέρνηση όρισε ως Γενικό Επιθεωρητή τον Αθανάσιο Χρυσοχόου , δεδομένου ότι ήταν υφιστάμενος και έμπιστος του νέου πρωθυπουργού.

Ο διορισμός του σε αυτή τη θέση δεν απαιτούσε την έγκριση των γερμανικών αρχών κατοχής και έλαβε την έγκριση από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση , η οποία πρώτα βρισκόταν στην Κρήτη και ύστερα στο Κάϊρο.

Για την αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας , έλαβε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες , όπως η ίδρυση υπηρεσίας κατασκοπείας ,γραφείων και επιτροπών λαϊκής διαφώτισης σε πόλεις και χωριά. Στις πρωτοβουλίες αυτές τον συνέδραμαν αρκετοί αξιωματικοί και πολίτες. Πράκτορές του παρακολουθούσαν και φωτογράφιζαν όσους εισέρχονταν και εξέρχονταν στην περίφημη '' Βουλγαρική Λέσχη Θεσσαλονίκης''  και δημιούργησε το αρχείο Βουλγαροφώνων.

Η αντιμετώπιση της προπαγάνδας είχε τετραπλή μορφή: πληροφοριακή, προληπτική, ανασταλτική και επανορθωτική.

Πέρα από τις πρωτοβουλίες αυτές συνέτασσε εκθέσεις τις οποίες έστελνε τόσο στην κατοχική κυβέρνηση όσο και στην εξόριστη στο Κάϊρο , στις οποίες ανέλυε την κατάσταση που επικρατούσε στη Μακεδονία και τη Θράκη καθώς και τη δράση των Βουλγάρων κατακτητών. Συνεργάτες στη σύνταξη των εκθέσεων ήταν μεταξύ άλλων ο μετέπειτα στρατηγός Αθ.Φροντιστής και ο στρατιωτικός και μετέπειτα βουλευτής Δημ.Χονδροκούκης. Οι εκθέσεις αυτές τυπώθηκαν σε 6 τόμους το 1950 από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και αποτελούν ένα ντοκουμέντο εκείνης της εποχής.

Τον Μάρτιο του 1942 οι υπουργοί Καραμάνος και Χατζημιχάλης επισκέφτηκαν τη Θεσσαλονίκη και μεταξύ άλλων συναντήθηκαν με τον Χρυσοχόου. Ενημερώθηκαν για την ολοένα αυξανόμενη βουλγαρική προπαγάνδα, για τη στάση των Ελλήνων πολιτών απέναντι σε αυτή και τις προσπάθειες που κατέβαλλε η γενική επιθεώρηση νομαρχιών επί του θέματος. Ενημέρωσαν σχετικά τον Τσολάκογλου ο οποίος αποφάσισε να ενισχύσει περισσότερο το έργο του Χρυσοχόου και επισκέφθηκε ο ίδιος την Μακεδονία.

Η δράση του Χρυσοχόου είχε ήδη αρχίσει να ενοχλεί τους Βούλγαρους οι οποίοι συνεχώς τον συκοφαντούσαν στους Γερμανούς.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ζητήσουν οι Γερμανοί την απομάκρυνση του Χρυσοχόου από τη θέση του γενικού επιθεωρητή.

Πρωτεργάτης αυτής της αξίωσης ήταν ο στρατηγός Κρένσκι , στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης-Αιγαίου ,που ήταν γνωστός για τη γενικότερη φιλοβουλγαρική του στάση.

Τελικώς ο Τσολάκογλου κατάφερε και έπεισε τους Γερμανούς να άρουν την αξίωσή τους και έτσι ο Χρυσοχόου παρέμεινε στη θέση του .

Αντιλαμβανόμενος τη σοβαρότητα της κατάστασης ο πρωθυπουργός έφθασε τον Ιούνιο του 1942 στη Θεσσαλονίκη, συναντήθηκε με τον Χρυσοχόου και ενημερώθηκε από πρώτο χέρι για τα τεκταινόμενα. *14 ( *14 για την επίσκεψη Τσολάκογλου ,βλ.Τσολάκογλου , ''Απομνημονεύματα'',΄ .π.σσ 182-184, και Αθ.Χρυσοχόου ,''η Κατοχή εν Μακεδονία ,βιβλίο πέμπτο '',σσ 124-127) .Ξεκίνησε την περιοδεία του σε διάφορες πόλεις , κωμοπόλεις και χωριά της Μακεδονίας με σκοπό την ανύψωση του ηθικού και την τόνωση του εθνικού φρονήματος του λαού.

Εκτός από την αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας , ο Χρυσοχόου έπρεπε να εξουδετερώσει και την αντίστοιχη ρουμανική και ιταλική.

Με την είσοδο των Ιταλών τον Ιούνιο του 1941 εμφανίστηκε η κίνηση για την ίδρυση ''Βλάχικου Πριγκιπάτου της Πίνδου'', το οποίο θα απλωνόταν από τα αλβανικά σύνορα μέχρι τον Δομοκό και θα περιελάμβανε όλους τους ελληνικούς βλαχόφωνους πληθυσμούς.

Η αποσχιστική αυτή ενέργεια συνδέθηκε με τη ρουμανική προπαγάνδα, τον 19ο αιώνα, σχετικά με το κουτσοβλαχικό ζήτημα.

Πρωτοστάτης σε αυτή την κίνηση ,ήταν ο δικηγόρος Αλκιβιάδης Διαμαντής.

Ο Χρυσοχόου εξέδωσε το βιβλίο ''Οι Βλάχοι της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου'' ,προκειμένου να ενημερώσει αυτούς τους πληθυσμούς για τις ιταλικές και ρουμανικές βλέψεις.

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Χρυσοχόου είχε συζητήσεις με αλβανούς ιθύνοντες για την επίτευξη ένωσης και χαλαρής ομοσπονδίας ανάμεσα στα δύο κράτη*15 ( *15 Βλ.Αθ.Χρυσοχόου,'' Η Ελληνοαλβανική συννενόησις του 1944 ,δια την ένωσιν της Αλβανίας με την Ελλάδα '' ,Ηπειρωτική Εστία Θεσσαλονίκης ,Θεσσαλονίκη ,1952). Τελικά ,εξαιτίας πολλών αιτιών και γεγονότων, οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν και δεν προχώρησαν περαιτέρω.

Ο Χρυσοχόου ανέπτυξε επαφές με διάφορες αντιστασιακές ομάδες και οργανώσεις.

Μεταξύ άλλων ,ανέπτυξε με τη Π.Α.Ο. (Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση). Μάλιστα η σύμπτωση στόχων ανάμεσα στην οργάνωση αυτή και την υπηρεσία της οποίας επικεφαλής ήταν ο Χρυσοχόου , όπως η αντιμετώπιση κινδύνων από γειτονικά κράτη, δημιούργησε τη φήμη ότι ήταν μέλος της , ακόμα και αρχηγός της.

Στην πραγματικότητα δεν ίσχυε κάτι τέτοιο ,αλλά βοηθούσε όσο μπορούσε αυτήν την οργάνωση.

Με ορισμένα μέλη της Π.Α.Ο. ο Χρυσοχόου δεν είχε και τις καλύτερες σχέσεις.

Αξιόλογες επαφές ανέπτυξε και με τον Ναπολέοντα Ζέρβα, αρχηγό των Ε.Ο.Ε.Α.-Ε.Δ.Ε.Σ.*16 ( *16 Στ.Φίλος, ''Τα Τζουμερκοχώρια'' ,ό.π.σελ.206).

Η δράση και η προσφορά του Χρυσοχόου δεν ενόχλησε μόνο τους ξένους κατακτητές, αλλά αποτέλεσε σημείο κριτικής από αντιστασιακές οργανώσεις, όπως το Ε.Α.Μ.

Η προσπάθεια για την αποσόβηση μεγάλων κινδύνων για την Ελλάδα , ερμηνεύτηκε από το Ε.Α.Μ. και το Κ.Κ.Ε. ως ''συνεργασία με τον Γερμανό κατακτητή'' και ο ίδιος χαρακτηρίστηκε ''συνεργάτης'' και ''προδότης''.

Αναφέρει ο ίδιος ότι '' η διευθύνουσα το έργον της ελληνικής αντιδράσεως Γενική Επιθεώρησις Νομαρχιών και προσωπικώς ο γράφων , εγενόμεθα ο στόχος ενός πείσμονος , ανηλεούς και συστηματικού συκοφαντικού διασυρμού. Δεν αφέθη ύβρις και συκοφαντία να μη εκτοξευθεί εναντίον ημών. Τόσον λυσσώδης υπήρξεν η προς τον σκοπόν τούτον καταβληθείσα προσπάθεια , ώστε η από διετίας καταβαλλόμενη καθ΄ημών θρασεία και ύπουλος πολεμική του Βουλγαρισμού , ηδύνατο προ αυτής να θεωρηθή λίαν χλιαρά. Πας όστις ετόλμα να καταφερθή κατά των πρακτόρων της βουλγαρικής ιδέας εχακτηρίζετο ''πουλημένο όργανο του προδότου Χρυσοχόου ,που εξέδιδε διαταγές, κατατυράννησε ως και σφαγιασμού των Μακεδόνων αγωνιστών''. Εξάλλου, από των αρχών Ιουλίου η γερμανοκρατούμενη Μακεδονία ετέθη υπό γερμανικήν πολιτικήν διοίκησιν ,αποσπασθείσα της λοιπής Ελλάδος με διοικητήν Γερμανόν τον δόκτωρα Μέρτεν και νομάρχας και έπαρχους Γερμανούς αξιωματικούς. Υπό τοιούτους όρους η περαιτέρω συνέχισις της λαϊκής διαφωτίσεως και της ωργανωμένης αντιδράσεως κατά του έργου των προπαγανδών αφ΄ενός μεν ενείχε σοβαρούς κινδύνους δια τους συνεργάτας μου , οίτινες διέτρεχον τον κίνδυνόν της εκτελέσεώς των υπό τον Ε.Λ.Α.Σ. ως προδοτών,αφ΄ετέρου δε αντιμετώπιζεν αμεσώτερον τους κινδύνουςς και τας υποψίας των αρχών κατοχής , ενώ συγχρόνως υπό την γερμανικήν πολιτικήν διοίκησιν , εκτός των δυσχερειών διεξαγωγής,υπέκειτο ευχερέστερον εις τους κινδύνους της δυσφημίσεως.'' *17 (*17 Αθ.Χρυσοχόου ,''Η Κατοχή εν Μακεδονία,βιβλίον δεύτερον'', Η Δράσις της Βουλγαρικής προπαγάνδας,Τεύχος β΄,1943-1944,σσ. 3-4).

Έτσι , για να μην εκθέσει τους συνεργάτες του στο Ε.Α.Μ. και τους Γερμανούς ,αποφάσισε να υποβάλει την παραίτησή του και να υπηρετήσει το ελληνικό Φρουραρχείο Θεσσαλονίκης. Όμως, πίστευε ότι θα αποστερούσε από τις κυβερνήσεις την δυνατότητα να μαθαίνουν την κατάσταση στην Μακεδονία και τη Θράκη μέσω των εκθέσεων του.

Αφού έλαβε ένα έγγραφο από το Προξενείο της Μεγάλης Βρετανίας στη Σμύρνη , βάσει του οποίου αναγνωρίστηκαν τόσο η σύνταξη των εκθέσεών του όσο και η προσφορά του από την θέση του Γενικού Επιθεωρητή ,επανήλθε στο πόστο του.

Όταν ο ΕΛΑΣ εισήλθε στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη ,τον Οκτώβριο του 1944, ο Χρυσοχόου συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Αρδέα, όπου ετέθη υπό αυστηρή φρούρηση.

Το “λαϊκό δικαστήριο '' που πραγματοποιήθηκε ,

τον καταδίκασε σε θάνατο.

Όμως, η απόφαση αυτή δεν εκτελέστηκε ποτέ, καθώς στις 17 Φεβρουαρίου 1945, πέντε μέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, απελευθερώθηκε , κατόπιν μεσολαβήσεως των Βρετανών .

Ο Αθανάσιος Χρυσοχόου αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του υποστρατήγου και ιδιώτευσε.

Ανέπτυξε πλούσια φιλανθρωπική δραστηριότητα, διατελώντας αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ερυθρού Σταυρού.

Επίσης διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και του Ραδιοφωνικού σταθμού Μακεδονίας.

Το 1959 , προσήλθε ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη του Μαξ Μέρτεν , όπου κατέθεσε σημαντικά στοιχεία, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για διάφορα γεγονότα που εξελίχθηκαν κατά την περίοδο της κατοχής .*18 (*18.Βλ.Εφ.''Ελευθερία'',Τετάρτη 18 Φεβρουαρίου 1959,αρ.φ.4436).

Απεβίωσε το 1967 σε ηλικία 77 ετών.

Σχετικά με την οικογενειακή του κατάσταση , είχε νυμφευτεί κάποια με το όνομα Μαριάνθη και απέκτησε ένα γιό : τον Γιάννη ,μηχανικό στο επάγγελμα, ο οποίος διαμένει στην Αθήνα ,και μια κόρη η οποία διαμένει στη Θεσσαλονίκη.

Η πόλη στην οποία υπηρέτησε και πρόσφερε τις υπηρεσίες του , η Θεσσαλονίκη ,τίμησε την προσωπικότητά του. Δόθηκε το όνομά του σε μια οδό της πόλης με την ονομασία ''οδός Στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου''.

Η γενέτειρά του, η Πράμαντα, δεν τον έχει τιμήσει όπως έπρεπε και πολλοί συγχωριανοί του , ιδίως οι νέες γενιές , δεν έχουν ακούσει ούτε καν το όνομα του.

Για τον λόγο αυτό πρέπει να αναδειχθεί και να τιμηθεί η προσωπικότητα και η προσφορά του .

Πολλές πτυχές της ζωής του παραμένουν ως και σήμερα άγνωστες και ανεξερεύνητες , όπως η συμμετοχή του στους Βαλκανικούς πολέμους , η στάση που κράτησε στα διάφορα κινήματα του Μεσοπολέμου και η συνεργασία του ή όχι με τους Γερμανούς κατακτητές.

Για το τελευταίο είναι υποχρέωση να διεξαχθεί συστηματική έρευνα ώστε να καταρρεύσει το ανυπόστατο κατηγορητήριο που τον βαρύνει , με νέα και αδιάσειστα στοιχεία.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι απαλλάχθηκε με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών στις 13/06/1946 από τις κατηγορίες περί δοσιλογισμού και συνεργασίας με τους κατακτητές.

Υπηρέτησε την Μακεδονία και την Ελλάδα από διάφορες σημαντικές και νευραλγικές θέσεις, θυσιάζοντας τα πάντα στον βωμό του καθήκοντος , της πίστης και της ελευθερίας.

Δεν λησμόνησε ποτέ την Πράμαντα, τη γενέτειρά του , την οποία επισκεπτόταν όποτε του δινόταν η ευκαιρία.